Rossiya Prezidenti Vladimir Putin bugun, 23 noyabr kuni Kollektiv Xavfsizlik Shartnomasi Tashkiloti (KXSHT) Kollektiv xavfsizlik kengashining (KXK) navbatdagi sessiyasida ishtirok etish uchun Yerevanga boradi. 

Sammitda Armaniston Bosh vaziri Nikol Pashinyan, Belarus Prezidenti Aleksandr Lukashenko, Qirg‘iziston Prezidenti Sadir Japarov va Tojikiston Prezidenti Imomali Rahmon ishtirok etishi kutilmoqda. Qozog‘iston rahbari Qosim-Jomart To‘qayevning ishtiroki haqida hozircha ma’lumot yo‘q. 20 noyabr kuni mamlakatda navbatdan tashqari prezidentlik saylovi bo‘lib o‘tdi, To‘qayev 80 foizdan ortiq ovozni qo‘lga kiritdi. Uning inauguratsiyasi 26 noyabrga belgilangan. 

Kreml matbuot xizmati avvalroq xabar qilganidek, Yerevanda tashkilotdagi hamkorlikning asosiy yo‘nalishlari, dolzarb xalqaro va mintaqaviy muammolar ko‘rib chiqiladi. 

Bundan tashqari, Putin Pashinyan bilan uchrashadi. Rossiya Federatsiyasi prezidenti matbuot kotibi Dmitriy Peskov Putin Lukashenko bilan “suhbatlashish imkoniga ega bo‘lishini” ta’kidladi. 

Sammit boshlanishidan avval Mudofaa vazirlari kengashi Tashqi ishlar vazirlari kengashi va KXSHT Xavfsizlik kengashlari kotiblari qo‘mitasining qo‘shma majlisi bo‘lib o‘tadi. Ushbu tadbirlar ishtirokchilari kollektiv xavfsizlik mintaqalaridagi harbiy-siyosiy vaziyatni muhokama qilishi kutilmoqda. Shuningdek, kun tartibiga tashqi siyosat, KXSHTda harbiy va aksilterror hamkorlik, kollektiv xavfsizlik tizimini mustahkamlash va yanada rivojlantirish masalalari kiritiladi. 

Armanistonga yordam 

KXSHT kotibiyatida avval xabar qilinganidek, yetakchilar yig‘ilishida tashkilotning inqirozga qarshi kurashish tizimini takomillashtirish va Armanistonning Ozarbayjon bilan chegarasida vaziyat keskinlashgani munosabati bilan unga yordam ko‘rsatish bo‘yicha birgalikdagi chora-tadbirlarga alohida e’tibor qaratiladi. 

Avvalroq, shu sababdan Yerevan KXSHTning navbatdan tashqari sammiti tashabbusi bilan chiqdi, u 28 oktyabr kuni videoaloqa orqali o‘tkazildi. Bundan tashqari, 31 oktyabr kuni Sochida Rossiya Prezidenti Vladimir Putin, Armaniston Bosh vaziri Nikol Pashinyan va Ozarbayjon Prezidenti Ilhom Aliyev o‘rtasida yuzma-yuz uch tomonlama muzokaralar bo‘lib o‘tdi. 

Armaniston 23 noyabr kuni yig‘ilishda tashkilot davlatlari Ozarbayjonning chegaradagi harakatlariga aniq siyosiy baho berishini, shuningdek, mamlakat hududiy yaxlitligini tiklash bo‘yicha yo‘l xaritasini qabul qilishini kutmoqda. Pashinyan avvalroq aytganidek, Ozarbayjon Armanistonning suveren hududlarini bosib olgan, Yerevan esa KXSHT bo‘yicha hamkorlaridan vaziyatga baho berishni kutishga haqli. Armaniston Vazirlar Mahkamasi rahbarining qo‘shimcha qilishicha, Yerevan KXSHT va Ozarbayjon o‘rtasida urush qo‘zg‘ash niyatida emas, balki tashkilot o‘z vazifalarini bajarishini kutmoqda. 

Yerevan, shuningdek, KXSHT bo‘yicha hamkorlarning Armaniston va Ozarbayjon o‘rtasida delimitatsiyalangan chegaralar mavjud emasligi haqidagi bayonotlarini noo‘rin deb hisoblaydi. Armaniston hukumati 1991 yildagi Olmaota deklaratsiyasiga murojaat qiladi, unga ko‘ra SSSR parchalanganidan keyin sobiq ittifoq respublikalarining ma’muriy chegaralari davlat sarhadi hisoblanadi. 

2023 yilda Belarus raisligi va KXSHTda hamkorlikni rivojlantirish

Sammitda Lukashenko Minskning kelasi yilgi tashkilotga raisligining ustuvor yo‘nalishlarini taqdim etishi kutilmoqda. Bundan tashqari,Kollektiv xavfsizlik kengashi 2023 yil 1yanvardan navbatdagi rotatsiya munosabati bilan KXSHT Bosh kotibi masalasini ko‘rib chiqadi. 

Noyabr oyi boshida KXSHTning amaldagi bosh kotibi Stanislav Zas Belarus Prezidenti bilan uchrashuvdan so‘ng Minskning talabi “an’anaviy tarzda oddiy” ekanligini aytdi: ustuvorliklar mavhum, uzoqqa cho‘zilgan bo‘lmasligi, tashkilot duch kelayotgan dolzarb muammolar bilan bog‘liq bo‘lishi kerak. 

Lukashenko KXSHT davlatlarini siyosiy hamkorlik darajasini oshirishga, xalqaro maydondagi pozitsiyalarini muvofiqlashtirishga, mamlakatlarga gibrid ta’sir ko‘rsatish shakllari va usullari sifat jihatidan takomillashtirilayotganini hisobga olgan holda tegishli javob choralarini ishlab chiqishga chaqirdi. Uning so‘zlariga ko‘ra, mamlakatlarning tezkor birlashmasisiz, siyosiy, iqtisodiy, harbiy aloqalar mustahkamlanmay turib, ertaga KXSHT mavjud bo‘lmasligi mumkin.

Afg‘onistondan tahdidlar

Afg‘on muammosi va bu mamlakatdan kelayotgan tahdidlar tashkilot uchun dolzarb bo‘lib qolmoqda. Shu tariqa, Tojikiston Prezidenti Imomali Rahmon ilg‘or axborot texnologiyalari imkoniyatlaridan foydalangan holda Afg‘onistonda o‘z mavqeini mustahkamlayotgan terrorchi guruhlar faoliyatini kengaytirish haqida gapirdi. Uning fikricha, bunday guruhlar Markaziy Osiyo mintaqasi uchun jiddiy xavf hisoblanadi. 

Shu bilan birga, Tojikiston rahbariyati Afg‘onistondan respublika va mintaqaning boshqa mamlakatlariga narkotik moddalarning noqonuniy aylanishining o‘sishiga e’tibor qaratdi. Mamlakat Bosh prokuraturasi ma’lumotlariga ko‘ra, o‘tgan yili Tojikistonda Afg‘onistondan olib o‘tilgan giyohvand moddalar musodara qilingani soni 4 tonnagacha oshgan, bu 2020 yildagi ko‘rsatkichdan deyarli ikki baravar ko‘pdir.