Шундай қизиқчилар борки, биз уларнинг турли мавзулардаги чиқишларини тинглаб, бир муддат турмуш ташвишларидан чалғиймиз. Уларни кўча-куйда кўриб қолсак ҳам юзимизга табассум югуради.
Аммо бир тўйда беш-ўн дақиқа давомида меҳмонлар диққатини жалб этиб, ўзларини санъаткор маданиятига хос бўлмаган тарзда тутаётган айрим қизиқчиларимизнинг (агар уларни қизиқчи деб аташ мумкин бўлса) меҳмонларни кулдиришдан кўра, аксинча ғашига тегаётганлиги ҳақида танқидий фикрларнинг туғилишига сабаб бўлмоқда...
"Ҳақорат ҳам ҳазилми энди...”
Шундай экан, тўйларда кўрганларимни бироз ўраб-чирмаб, қаҳрамонларимнинг исм-шарифини ошкор этмай (гап эгасини топади) қоғозга туширишга қарор қилдим. Тўй хизматига вақтидан ярим соатлар чамаси илгарироқ келган санъаткор аввалига мезбонлар билан рестораннинг бошқа хонасида отамлашгани кириб кетди. (Ресторан тўла меҳмон кўз ўнгида қадаҳ уриштириш ноқулай-да...)
Хонандалар рақсбоп қўшиқларни куйлаб бўлганидан сўнг, тўй бошловчиси қизиқчимизни тантанавор равишда эълон қилди ва даврага чорлади. Эътиборлиси, у аввалига ҳали хизмат қилмай туриб, пешонасидан оқаётган терни артганча, оёқлари чалкашиб, шоша-пиша тўйхонага кириб келди...
Бу ҳолатни ҳатто даврада ўтирган меҳмонлар ҳам сезгандек бўлди. Камига хизматни янги мавзулардан топиб тайёргарлик кўриб келмаган, ҳамма тўйларда айтилавериб сийқаси чиқиб кетган, аниқроғи бачкана гаплардан бошлади. Унинг зўр бериб айтаётган ҳазиллари зерикарлилигидан кишини қитиқлаб кулдирмоқчи бўлаётгандек таассурот уйғотарди. Ниҳоят, томошабин зерикиб, кулмаётганлигини ўзи ҳам сезган қизиқчимиз, кулгунининг "ўзи кабилар” яратган қоидалари — "масхаралаш”га ўтиб, айрим санъаткорларнинг "пакана”лигигача "нишон”га олди. Унинг бугунги кунгача ўз мумтоз қўшиқлари билан халқ ҳурматига сазовор бўлиб келган бир ёши улуғ санъаткорни тап тортмасдан — "унинг кўзи кўр-ку” деган гапларини тинглаганда эса, қулоқларимга ишонмадим.
Тасаввур қиляпсизми, санъаткор ўз ҳамкасбини масхара қилиш баробарида унинг шахсиятига тегиш орқали, одамларни кулдирмоқчи бўляпти. Қани энди шу вазиятда "масхаралашдан аввал худди шу устоз санъаткордек ўз ижодингизни қойиллатиб қўйинг” дейдиган одам топилса. Шундай қилиб, айни пайтда кўпчиликнинг диққат марказида бўлиб келаётган бу қизиқчи ўзининг санъаткор маданиятига зид бўлган қирраларини ана шу тарзда очиб келмоқда...
Қолаверса, ушбу жараённи кузата туриб, "Кўзи ожиз бўлса ҳам, ўша санъаткорга Аллоҳ булбулдек ёқимли овозу, оҳанрабодек истеъдод бериб қўйибди. Сиз-чи, бисотингизда давра тўла мухлис кўнглини овлар даражада бирорта кулгули гапингиз бўлмаса-да, дафтарингизни тўй саналарига тўлдириш билан оворасиз-а” дегимиз келди!
Хуллас, беш-олтита тўйда қизиқчимизнинг камситиш, масхара аралаш айтган бачкана гапларни гапириб, одамларни кулдиришга ҳаракат қилганлигига ўз кўзларим билан кўриб ва қулоқларим билан эшитиб гувоҳ бўлдим.
Қизиғи, одамлар кулса ҳам майли эди, унинг бачканалигидан энсаси қотган мухлислар қиёфасида "шўринг қурсин, санъаткор эмиш-а” деган мазмунни илғаб олиш мушкул эмас. Тан олиш керак, қизиқчи Сардор Раҳимхон ижросидаги "Аразингиз очилмайди” қўшиғини "Қовоғингиз очилмайди” дея кулгили тарзда куйлаб, халқни уч-тўрт дақиқаларча ўзига жалб эта олади. Аммо бу қўшиқ ҳам деярли барча тўйларда куйланавериб "сийқа”си чиқиб кетган...
"Ғунажин кўзини сузмаса...”
Айни пайтда тўйларда оммалашган яна бир ёш ижодий гуруҳлардан бири эса, (қаҳрамонларимиз ушбу мақолани ўқиб ўзларига тегишли хулоса чиқариб олишар деган умидда уларнинг исм-шарифлари ва гуруҳ номларини сир тутдик ) худди сўз тополмагандек, ўзбек халқ мақолларини бузиб, намойиш этиш, сўзларни қинғир маънога буриб гапиришга жазм этишни ўзига касб қилибди. Яъни, уларнинг хизматларида ҳеч бир истиҳоласиз — "Ғунажин кўзини сузмаса, буқа "одно”га кирмайди”, "Эру хотин нақ ҳўкиз”, "Келинни келганда кўр, қолганини кейин айтасан...” каби гапларидан қандай маъно излашни билмайсан.
Қисқаси, вазифаси айни кундаги долзарб мавзуларни енгил танқид остига олиб, уни кулгу йўналишида тақдим этиш бўлган қизиқчиларимиз танлаган касблари моҳиятини "масхарабозлик” билан алмаштириб қўйишди.
Бепарда сўзлардан фойдаланиб, ҳазиллари тўйда ўтирган ёшу қарига қандай таъсир ўтказиши мумкинлигини умуман инобатга олишмаяпти. Лекин биз миллий менталитетимизга зид ҳолда очиқдан очиқ эр-хотин орасидаги муносабатлардан тортиб, тананинг барча аъзоларигача қизиқчилар учун мавзу бўлганини қаламга олишга рости гап, ҳижолат тортамиз. Давраларда "пардасиз” гап-сўзларни тинглаб, ёшлар катталар ёнида дув қизарса, катталар эса, ёшлар ёнида ноқулай аҳволга тушиб қолишяпти.
Киши ғашига тегаётган ҳолатлардан яна бири — ёшларнинг севимли хонандаларига айланиб улгурган "Уммон” гуруҳининг омади келиб, машҳурлик пиллапояларидан кўтарилиб бораётгани, гўё юқорида тилга олинаётган қизиқчиларимизга "малол келаётгандек”... Улар ҳар гаплари орасида албатта, "Уммон”ни калака қилиб ўтмаса кўнгиллари тинчимайди. Албатта, бу билан "Уммон” гуруҳи ҳар қандай камчиликлардан холи демоқчи эмасмиз. Бироқ... эстрада оламида ижод қилиб келаётган бошқа санъаткорларнинг камчилиги ҳам етарли эмасми?
Ҳожибой Тожибоевнинг ўрни билиняпти...
Аслида ҳеч бир қизиқчининг бирор бир санъаткор ёки халқни масхара қилиш, шахсиятига тегиб, камситишга ҳаққи йўқ! Алоҳида таъкидлаб ўтиш жоизки, санъаткорлар томонидан яратилаётган ҳар бир ижод намунаси ижтимоийлик тамойилларига асосланиб яратилиши, одоб-ахлоқ меъёрларига тўла жавоб бериши, ўзида эзгулик ва инсонпарварлик тушунчаларини сингдириш баробарида, маданий ҳордиқ ва эстетик завқ бера олиши керак.
Нафақат актёр ёки хонанда, балки, қизиқчилар ҳам яратаётган ижод намуналаридан биринчи бўлиб ўзлари мантиқ излашлари, "мен бу гапим билан нима демоқчиман?” деган саволга жавоб топишлари керак эмасми?
Аввалари ўзбек қизиқчилик санъатида кулги усталари жуда кўп бўлган. Бу инсонлар йигирманчи асрда ўзбек қизиқчилигини алоҳида санъат мактаби даражасига кўтаришган. Улар орасида Юсуфжон қизиқ, Охунжон қизиқ, Ака Бухор, Сойибжон қизиқ, Муҳиддин Дарвешов, Абдулҳай Махсум, Садриддин Зиёвуддинов, Зайнобиддин қизиқ, Мадаминжон қизиқ, Эргаш Каримов, Ҳасан Йўлдошев, Ҳусан Шарипов, Рустам Ҳамроқуловларнинг алоҳида ўрни бор.
Ўтган асрнинг охирларидан ўзбек қизиқчилик мактабига Ҳожибой Тожибоев, Обид Асомов, Мирза Холмедов, Шукурулло Исроилов, Валижон Шамсиев, Абдулла Акбаров каби ижодкорлар кириб келиб, улар қизиқчилик соҳасига замон талабидан келиб чиққан ҳолда ўз ёндошувлари билан алоҳида янгилик киритиб келаётган эдилар. Аммо уларнинг айримларининг ижодида мантиқ йўқолиб бораётгани кишини ўйлантириб қўймоқда...
Алоҳида айтиб ўтиш жоиз, ўз ижоди билан нафақат қизиқчилар орасида, балки халқ орасида катта ҳурмат қозонган Ҳожибой Тожибоевнинг ҳазиллари шогирдлари томонидан айтилиб, ҳали-ҳамон яшаб келмоқда. Зеро, тадбир ёки тўй хизматларига борган Ҳожибой Тожибоев устозлари иштирок этган хизматларда ҳам фаол бўлиб, улар ижодини мунтазам равишда кузатиб борган, улар билан ҳамнафас бўлган. Ўша замонда долзарб саналган бўлса-да, бугунги кунгача қадри ўлмаган умрбоқий ижод намуналарини яратиб кетди у...
Кулдирсангиз ҳам, куйдирманг!
Бугун унинг замондошларидан Абдулла Акбаров, Ортиқ Султонов, Зокир Очилдиев, Худойберди Зиёдов, Соҳиб Мамасолиев каби қизиқчиларимиздан тортиб, "Қаҳқаҳа”,”Ҳандалак”, "Мирза” театрларигача ҳарқалай озми-кўпми, халқ кўнглидан жой олишга уриниб келяпти десак хато бўлмайди.
Камчиликлар ҳақида гап кетганда эса, масаланинг ечимини қандай топиш мумкин, деган савол кишини ўйлантиради. Зеро, юқоридаги қинғир, беҳаё ҳазиллар сабаб, ёшларнинг мулоқот вақтида ҳам айнан қизиқчиларга тақлид қилган ҳолда андишасизлик қилаётганликлари, аксарият ёшлар тўғри гапни ҳам эгри қабул қилиши ҳолатлари бекорга учрамаяпти.
Ҳозирги кунда унчалик аҳамият берилмаётган яна бир ҳақиқат - қизиқчиларимиз фақат тадбирларгагина жиддий тайёргарлик кўришади. Тўй хизматларида эса, ҳар гал сийқаси чиққан "эски пластика”ни айлантираверишдан чарчашмайди. Қизиқчилик соҳаси вакиллари тўй хизматларида иштирок этаётган санъат шинавандаларининг диди, талаби ва истаклари билан нега ҳисоблашишмаяпти? Ушбу савол билан айни пайтда тўй ва тадбирларда "оммабоп” бўлган қизиқчиларимизнинг бирига юзланганимизда у "Давлат тадбирларига жиддийроқ тайёргарлик кўришимизнинг сабаби, залга юксак дидли, фаросатли, санъатни тушунадиган мухлислар ташриф буюришади. Тўйга келадиган меҳмонлар эса, бундан мустасно” дея иккиланмай берган жавоб берди. Бу жавобдан қалқиб тушдим.
Мана гап қаерда! Демак, қизиқчи бу гапи билан тўйга ташриф буюрадиган меҳмонлар санъат нималигини тушунмайди, уларни боплаб лақиллатсак бўлади демоқчи... Очиғини айтадиган бўлсак, улар шу тариқа "кўз боғлоғич”лик усулидан усталик билан фойдаланишмоқда. Одамлар эса, борган сари бу ачинарли ҳолга кўникиб, ижод қилувчи "кулгу усталари”дан бирор маънилироқ гап кутмай қўйишяпти... Аниқроғи, уларнинг тўйга шунчаки келиб-кетишлари бир обрўдек... Лўнда қилиб айтсак, "арзон ва тузсиз шўрва” лар учун чўнтаклар қоқиляпти холос.
Қизиқ, наҳотки, санъаткорларнинг шу тариқа пул топиши, тирикчилик қилиши тўғри бўлса? Ёки улар ўз санъаткорлик маданияти ва яратаётган ижоди билан халқни ўзига эргаштириши мумкинлиги, ижод моҳияти асосан халққа беминнат ва холис хизмат қилишга қаратилган бўлиши кераклигини билишмайдими?
Умидимиз шуки, ушбу мақолада айтилган аччиқ гаплар албатта эгасини топади ва "саҳифамиз нишони”дагилар юқоридаги фикрларимизни тўғри маънода қабул қилиб, тегишлича хулоса чиқарадилар.
Manba:darakchi.uz
Tabib-Sara hi kiyo (soundtreck koreya)
Ҳожибой Тожибоевнинг ўрни билиняпти 
Xayr do'stlar
